نقدوتحلیل عناصرداستان بین رمان مدیرمدرسه وخلوت مدیر

دو رمان از جهاتی شبیه به یکدیگر هستند و از طرفی با هم اختلافاتی دارند که در ادامه اشتراکات و افتراقات دو رمان به اختصار ذکر خواهد شد. اشتراکات: اولین نکته ای که در همان ابتدا، پس از خواندن دو رمان، نظر خواننده را به خود جلب می کند، این است که رمان خلوت مدیر دقیقاً تقلید و یا به عبارت دیگر: تتبع و اقتفایی است از رمان مدیر مدرسه که طرح و چارچوب اولیه را از آن به وام گرفته است. به گونه ای که زمینه در هر دو رمان تقریباً یکی هست؛ چراکه حوادث هر دو رمان، در مدرسه ای واقع در حومه ی تهران، در اواخر پاییز و اوایل زمستان اتفاق می افتد. حوادثی که حول محور محیط مدرسه، پرسنل آن، از مدیر مدرسه گرفته تا ناظم و سایر معلمان و دانش آموزان مدرسه، در هر دو رمان بیانگر دوران اختناق و خفقان موجود در جامعه هستند، یکی در دهه ی سی و دیگری در دهه ی پنجاه. مضامین و موضوعات اجتماعی ای هم که در دو رمان مطرح شده است، تقریباً یکی است، از جمله: فقر و بیکاری، رواج فساد و فحشا در جامعه مخصوصاً در محیط مدرسه، انتقاد از تمدن استعماری غرب و... افتراقات: 1 – درون مایه ی دو رمان متفاوت است، یکی یاس و ناامیدی و بی ارادگی و سرخوردگی سیاسی و دیگری نیروی اراده ، توانستن واصلاح ساختار است. 2 – پیرنگ در رمان مدیر مدرسه، پیرنگی ساده و خطی است که حوادث داستان، سوای ترتیب زمانی، مبتنی بر روابط علی و معلولی قوی نمی باشد. اما پیرنگ رمان خلوت مدیر، پیرنگی مستحکم و استوار است که تک تک حوادث و ماوقع آن مبتنی بر نظم علی و معلولی خاصی است و هر حادثه ای، حادثه ی بعد از خود را توجیه می کند. 3 – در رمان مدیر مدرسه، شخصیت پردازی تمام اشخاص داستان، صرفاً از طریق توصیف، آن هم در همان یکی دو صفحه ی نخست فصل دوم رمان، توسط راوی صورت می گیرد؛ در حالیکه در رمان خلوت مدیر، شخصیت ها به تدریج وارد داستان می شوند و ضمن توصیفات جزیی راوی از خصوصیات ظاهری شخصیت ها، این خود اشخاص داستان هستند که با بیان عقاید و باورهایشان، همچنین با رفتار و کرداری که از آنها در خلال رمان سر می زند، هم شخصیت خود را به تکامل می رسانند و هم خود را به خواننده معرفی می کنند. 4 – در رمان مدیر مدرسه، راوی داستان عملاً مداخله می کند و عقاید سیاسی و قضاوت های شخصی اش را در داستان تحمیل می کند، در حالیکه راوی رمان خلوت مدیر چنین ویژگی ای ندارد و اگر هم عقاید سیاسی ای بیان شود، صرفاً توسط شخصیت های داستان ذکر می شود. 5 – عمده ترین ابزار روایت و پرداخت داستان در رمان مدیر مدرسه، توصیف و توضیح مستقیم توسط راوی است که ویژگی مذکور، یعنی متکلم وحده بودن راوی، روایت رمان را، بیشتر به راویت سوم شخص نزدیک می کند که این خود باعث گزارش مانند بودن رمان مدیر مدرسه شده است. اما در رمان خلوت مدیر، ایجاد صحنه و به نمایش درآوردن کنش های شخصیت ها، کاربردی ترین عنصر در پرداخت و روایت رمان می باشد. 6 – در رمان مدیر مدرسه، نویسنده به جهت پیشبرد حوادث و کنش های داستان و همچنین شخصیت پردازی، به ندرت از عنصر گفتگو استفاده می کند، در جایی هم که از عنصر مذکور استفاده می کند بلافاصله، راوی نبض روایت را در اختیار می گیرد و اطلاعات مربوطه و یا حوادث داستان را نقل و تلخیص می کند، در حالیکه در رمان خلوت مدیر، به جرات می توان گفت بیش از هفتاد درصد روایت داستان، از طریق گفتگو صورت می گیرد و تمامی اطلاعات لازم و کنش های داستانی، از خلال گفتگوهای شخصیت ها به خواننده منتقل می شود. در مجموع می توان گفت که رمان خلوت مدیر، در به کار گیر و نحوه ی استفاده از تکنیک های داستان نویسی موفق تر عمل کرده است.